Na Pierwszy Synod Diecezji Lubelskiej wezwani zostali:

• Biskup pomocniczy Ks. Adolf Józef Jełowicki
• Kapituła Katedralna Lubelska – 11 księży
• Prześwietna Kapituła Kolegiaty Zamojskiej – 14 księży
• Przedstawiciele Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego – 8 księży
• Przedstawiciele seminarium diecezjalnego – 6 księży
• Notariusze Kurii diecezjalnej – 2 księży
• Wikariusze rejonowi (dziekani) – 13 księży
• Proboszczowie miasta Lublin – 3 księży
• Rektorzy kościołów w mieście Lublin – 2 księży
• Proboszczowie wybrani w poszczególnych dekanatach (po 2 z każdego dekanatu) – 42 księży
• Wikariusze kościołów w Lublinie – 7 księży
• Wikariusze wybrani z duchowieństwa pozalubelskiego – 18 księży
• Nauczyciele religii w szkołach – 5 księży
• Przedstawiciele duchowieństwa zakonnego – 4 ojców

Przebieg Synodu

25.09.1928

Godz. 8.00 – Kościół Katedralny – Pierwsza sesja publiczna

Uroczysty ingres oraz modlitwy przed Najświętszym Sakramentem. Odśpiewana zostaje Litania do wszystkich świętych oraz hymn Veni Creator. Biskup Marian Leon Fulman celebruje mszę świętą z udziałem kapłanów wezwanych na synod oraz wiernych świeckich. Po zakończonej Eucharystii lud opuszcza katedrę, zaś biskup wygłasza do duchowieństwa naukę o Królestwie Bożym na ziemi i o zaangażowaniu kapłana we współpracę w budowaniu tego Królestwa.

Godz. 12.00 – Seminarium Diecezjalne – Pierwsze zebranie ogólne

Zebranie rozpoczęło się modlitwą oraz kazaniem o roli kapłana. Po kazaniu odczytano telegram, który biskup lubelski wysłał do Ojca Świętego. Odczytano również statuty: 1. Normy ogólne, 2. Ustawy kościelne, 3. Zwyczaj, 4. Przywileje, 5. Obliczanie czasu, 6. Reskrypty, 7. Prawa i przywileje, 8. Obowiązki duchownych. Odczytana treść została przedyskutowana przez Ojców synodalnych. Zebranie zamknięto o godzinie 13.00

Godz. 15.00 – Seminarium Diecezjalne – Drugie zebranie ogólne

Odczytano statuty: 1. Papież, 2. Biskupi i kuria diecezjalna, 3. Dziekani, 4. Proboszczowie i wikariusze parafialni, 5. Rektorzy kościołów, 6. Organiści, 7. Krzewienie wiary i moralności świeckich, 8. Stowarzyszenia i bractwa wiernych, 9. Katolicka działalność społeczna, 10. O sakramentach ogólnie, 11. Chrzest, 12. Bierzmowanie, 13. Najświętsza Ofiara, 14. Komunia Święte. Zebranie zakończono o godzinie 19.00.

26.09.1928

Godz. 8.00 – Kościół Katedralny – Druga sesja publiczna

Biskup pomocniczy Adolf Józef Jełowicki celebruje mszę świętą za zmarłych biskupów, kapłanów oraz wiernych świeckich. Wygłasza również kazanie do duchowieństwa. Egzaminatorzy, sędziowie synodalni oraz proboszczowie konsultorzy składają wyznanie wiary. Następuje przyjęcie statutów odczytanych dnia poprzedniego.

Godz. 11 – Seminarium Diecezjalne – Trzecie zebranie ogólne

Ojcowie synodalni wysłuchują kazania na temat troski kapłana o gorliwość swojej duszy. Odczytywane są statuty: 1. O pokucie, 2. O ostatnim namaszczeniu, 3. O święceniach, 4. O małżeństwie, 5. O sakramentaliach, miejscach świętych i kościołach, 6. O cmentarzach i pogrzebie kościelnym. Po ogólne dyskusji o godzinie 13.00 zebranie zostaje zakończone.

Godz. 15.00 – Seminarium Diecezjalne – Czwarte zebranie ogólne

Odczytano statuty: 1. O świętach i poście, 2. O kulcie Bożym, 3. O przepowiadaniu Słowa Bożego, 4. O misjach świętych, 5. O seminariach i szkołach, 6. O beneficjach kościelnych, 7. O pobożnych fundacjach, 8. O zbiórkach i opłatach kościelnych, 9. O trybunale diecezjalnych. Wszystkie statuty zostały przedyskutowane. Zebranie zakończono o godzinie 19.00

27.09.1928

Godz. 8.00 – Kościół katedralny – Trzecia sesja publiczna

Uroczystą msze świętą odprawił Ks. Prałat Ludwik Kwiek. Sprawdzono listę obecności. Wyczytano nieobecnych kapłanów wraz z podaniem przyczyny ich absencji. Odczytano również statuty oraz dekrety o zamknięciu synodu i jego zatwierdzeniu. Po odśpiewaniu Te Deum o godzinie 11.30 zakończono sesję publiczną oraz zamknięto Pierwszy Synod Diecezji Lubelskiej.

Tekst dokumentów
I Synodu Diecezji Lubelskiej -1928

14 stycznia 1939 roku biskup Marian Leon Fulman wydał dekret o rozpoczęciu prac przygotowawczych do II Synodu diecezjalnego. Wydarzenie to miało mieć miejsce w jeszcze w tym samym roku. Niestety na skutek działań wojennych nie odbyło się. Przedmiotem prac miało być dostosowanie ustawodawstwa diecezjalnego do bieżących potrzeb oraz dostosowanie przepisów do postanowień synodu plenarnego, który odbył się w Częstochowie w 1936 roku.

W pierwszym etapie prac została wybrana komisja przygotowawcza, której zadaniem było opracowanie planu przygotowań do synodu oraz rozdzielenie tematów do opracowania przez poszczególne komisje. Księża dziekani zostali zobowiązani do organizacji konferencji dekanalnych, podczas których mieli zebrać uwagi duchownych dotyczące pogłębienia życia religijnego wiernych, usprawnienia duszpasterstwa, rozwinięcia, uzupełnienia i zmian w ustawodawstwie diecezjalnym.

23 stycznia 1939

Odbyło się pierwsze posiedzenie komisji synodalnej. Bp M. L. Fulman mianował promotora synodu i jego zastępcę oraz sekretarza. Utworzono 5 komisji:

1. De fide et moribus
2. Komisję szkolną
3. Komisję liturgiczną
4. Komisję beneficjalną
5. Komisję o aktach stanu cywilnego

Wszystkie komisje miały niezwłocznie przystąpić do prac wstępnych. Biskup lubelski zaznaczył, że w wyborze członków synodu musiał pominąć wielu inteligentnych księży, ponieważ zbyt duża odległość ich parafii od Lublina stanowi przeszkodę w uczestnictwie w pracach synodalnych.

Projekty przepisów synodu są w znaczniej mierze powtórzeniem przepisów synodu z roku 1928. Do nowych kwestii, które po raz pierwszy pojawiły się w projektach dokumentów synodalnych należała między innymi troska o stałe godziny nabożeństw i ich punktualne rozpoczynanie. To właśnie wtedy polecono w widocznym miejscu w kościele umieścić zegar.
W kościołach i kaplicach nakazano umieszczenie zdjęcia papieża oraz biskupa. Każdy ksiądz zobowiązany był raz w roku złożyć biskupowi pisemne sprawozdanie ze swojej pracy oraz wziąć udział w indywidualnym spotkaniu, co sprzyjało wzajemnemu poznaniu się oraz budowaniu braterskich relacji.

Szczególną nowością tego projektu był dział poświęcony książkom i dziennikom. Aby podnieść poziom oświaty i czytelnictwa zalecano zakładanie bibliotek parafialnych lub dekanalnych, zachęcanie do prenumeraty czasopism o tematyce religijnej, zakładanie przy parafiach małych księgarni, pouczanie wiernych jakiej literatury nie należy czytać ani nawet kupować. Te problemy były przedmiotem szczególnej troski bp Fulmana. W przygotowanym przez siebie projekcie zawarł on zapis, aby podczas wizytacji, która odbywa się co trzy lata, było również sprawdzanie wykonywanie przepisów dotyczących apostolstwa słowa drukowanego.

Biskup Fulman jako wielki patriota umieścił w prawie diecezjalnym zapis, aby księża wpisując do księgi zmarłych osoby, które straciły życie podczas działań wojennych wpisywali „poległ za Ojczyznę”, a nie  jak dotychczas „zginął”.

Należy podkreślić, że synod, który się nie odbył został przygotowany niezwykle szczegółowo. Projekty przepisów obejmowały całe życie diecezji i wszystkich jej mieszkańców, również tych znajdujących się poza wspólnotą Kościoła.

• Na podstawie książki: Ks. Stanisław Dubiel, Projekt Drugiego Synodu Diecezji Lubelskiej z 1939 roku, Lublin: RW KUL 1993.

Komisje synodalne:

(pisownia oryginalna wg Dokumentów II Synodu Diecezji Lubelskiej)

1. Komisja do Spraw Przepowiadania Słowa Bożego

Zadaniem komisji było opracowanie schematu, który ukazałby głoszone Słowo Boże jako skuteczne w działaniu, aby zmuszało do uwierzenia i składania świadectwa. Położono szczególny nacisk na uwrażliwienie na potrzeby i wymagania słuchaczy.

Wprowadzono obowiązek głoszenia homilii podczas niedzielnych i świątecznych mszy świętych. Polecono, aby w każdej parafii w okresie Adwentu i Wielkiego Postu organizowane były rekolekcje (powinny być głoszone oddzielne nauki rekolekcyjne dla dorosłych, młodzieży oraz dzieci). Szczególną uwagę poświęcono także kwestii praktycznej dotyczącej przepowiadania Słowa Bożego. W dokumentach synodalnych znalazły się więc uwagi o miejscu, z którego powinno być głoszone kazanie oraz o radiofonizacji kościołów.

2. Komisja do Spraw Katechizacji

Zbadano stan katechizacji w diecezji. Ideą przewodnią prac było podkreślenie zarówno podstawowych funkcji katechezy, jak i służby w zbawczym procesie spotkania człowieka z Bogiem.

Dokumenty wypracowane przez tę komisję opisują aktualną sytuację wszystkich grup wiekowych osób katechizowanych. We wnioskach końcowych polecono między innymi zorganizowanie we wszystkich parafiach katechezy dla dzieci przedszkolnych, podkreślono konieczność opracowania programu katechetycznego dla młodzieży szkół zawodowych, który uwzględniałby ich problemy, sytuację zawodową oraz miejsce i czas nauki. Zwrócono także uwagę na młodzież studiującą i pracującą, a także dzieci i młodzież specjalnej troski.

Dokumenty synodalne określają także jak powinna wyglądać katecheza przed poszczególnymi sakramentami. Precyzują odpowiedzialność katechetów świeckich oraz mówią o ich formacji. Polecono wykorzystywanie w katechezie środków audiowizualnych ponieważ ilustrują one przekazywane treści oraz jednoczą grupę katechetyczną, budzą zainteresowanie i rozwijają wrażliwość estetyczną.

Podano praktyczne zasady organizacji punktów katechetycznych przy parafiach, a także określono obowiązki proboszczów, księży wikariuszy oraz katechetów świeckich w tym zakresie.

3. Komisja do Spraw Liturgii

                Podkomisja do Spraw Liturgii

                Podkomisja do Spraw Muzyki Kościelnej

               Podkomisja do Spraw Sztuki Kościelnej

W swoich pracach komisja kierowała się następującymi zasadami: pozytywne wskazania; odpowiadanie na aktualną świadomość ekumeniczną; troska o takie przedstawienie zagadnień, aby nie uległy dezaktualizacji; zwrócenie uwagi na wszystkie aktualne dokumenty i uregulowania prawne; oryginalność na tle uchwał innych polskich synodów diecezjalnych.

W pierwszej części dokumentu komisji liturgicznej przypomniano wskazania ogólne dotyczące sprawowania Eucharystii, a także poszczególnych sakramentów. Zwrócono uwagę na istotną rolę procesji, pielgrzymek oraz nabożeństw okresowych takich jak nabożeństwa majowe, czerwcowe, Droga Krzyżowa czy Gorzkie Żale.

W części praktycznej opisano zadania organistów, zespołów muzycznych oraz liturgicznej służby ołtarza. Osobne miejsce w dokumentach poświęcono wnętrzu świątyni i jej wyposażeniu, a szczególnie: ołtarzowi, miejscu głoszenia Słowa Bożego, tabernakulum czy chrzcielnicy. Nie zapomniano o tak ważnych rzeczach jak oświetlenie kościoła, radiofonizacja, wyposażenie w środki audiowizualne czy ogrzewanie.

4. Komisja do Spraw Duchowieństwa

Prace komisji koncentrowały się wokół następujących tematów: teologia i duchowość kapłańska; budzenie powołań i formacja kandydatów do kapłaństwa; formacja kapłańska; relacje między kapłanami a biskupem, współpraca między kapłanami; kapłani a laikat. Dokument końcowy dotyczący prac tej komisji powstawał kilka lat, ponieważ po ukazaniu się nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego zaistniała konieczność jego gruntownego przepracowania.

W wyniku prac ustalono między innymi, że każdy kapłan ma prawo do jednego dnia wolnego od pracy w tygodniu. Kapłani chorzy, niezdolni do pracy oraz emeryci zostaną otoczeni szczególną opieką. Po śmierci biskupa diecezjalnego, biskupa pomocniczego czy innego kapłan każdy kapłan odprawi za duszę zmarłego jedną msze świętą.

Aby umożliwić wiernym pogłębianie wiedzy religijnej duszpasterze powinni organizować katechezy dla dorosłych, sympozja, spotkania w małych wspólnotach. Szczególną zaś uwagę należy poświęcić tym, którzy odstąpili od praktyk religijnych, a nawet odeszli od wiary. Dokumenty podają też konkretne wskazania dotyczące formacji duchowej oraz intelektualnej kapłanów. Szczególne miejsce poświęcono formacji seminaryjnej oraz budzeniu powołań kapłańskich.

5. Komisja do Spraw Instytutów Życia Konsekrowanego

Członkowie komisji starali się wypracować pewne praktyczne wskazówki dla działalności zgromadzeń zakonnych w diecezji, przy jednoczesnym zachowaniu i pielęgnowaniu ich ducha i charyzmatu. Miały one na celu przede wszystkim zharmonizowanie działań apostolskich poszczególnych zgromadzeń zakonnych z pracą duszpasterską duchowieństwa diecezjalnego.

Ustalono szczegółowe zasady współpracy pomiędzy parafiami, a zgromadzeniami zakonnymi. Zachęcono zgromadzenia zakonne do aktywnego włączania się w życie parafii poprzez zaangażowanie w inicjatywy duszpasterskie czy charytatywne, organizowanie modlitw w intencji powołań czy świętowanie jubileuszy zakonnych we własnym kościele parafialnym.

6. Komisja do Spraw Laikatu

W dokumentach wypracowanych przez komisję opisano rolę rodziny w przekazywaniu i rozwoju wiary. Apelowano o rodzinne uczestnictwo we mszach świętych, wspólną codzienną modlitwę w rodzinach, przekazywanie tradycji dotyczących świętowania Bożego Narodzenia oraz Zmartwychwstania Pańskiego. Przypomniano o podtrzymywaniu takich zwyczajów jak: zdejmowanie nakrycia głowy (przez mężczyzn) przed kościołem i czynienie znaku krzyża; przyklękanie przed Najświętszym Sakramentem nawet wówczas, gdy jest on niesiony poza kościołem np. przez księdza udającego się do osoby chorej; poświęcanie symboli religijnych (obrazy, różańce, medaliki, krzyże) czy rzeczy materialnych codziennego użytku (mieszkania, pojazdy). Była to reakcja na próby zastępowania tradycji religijnej tzw. obrzędowością świecką (świecki śluby i pogrzeby czy uroczyste nadawanie dzieciom imion w USC).

Dokumenty podają także możliwości pełniejszego zaangażowania się osób świeckich w życie parafii poprzez udział w radach duszpasterskich, grupach pomocy charytatywnej, grupach misyjnych, kołach wiedzy religijnej. W zakresie realizacji potrzeb parafialnych zalecono angażowanie świeckich w wykonywanie dekoracji okolicznościowych, organizowanie jasełek, misteriów wielkanocnych, prowadzenie gazetki czy biblioteki parafialnej, fotografowanie, prowadzenie kroniki. Polecono duszpasterzom, aby informowali wiernych o możliwości pogłębiania wiedzy religijnej w Instytucie Wyższej Kultury Religijnej KUL oraz w małych grupach w parafii.

7. Komisja do Spraw Struktur Kościelnych

Komisja zajmowała się funkcjonowaniem duszpasterstwa w zmienionych warunkach społeczno-gospodarczych oraz dużych przeobrażeń moralnych i religijnych.

Opisane zostały zasady funkcjonowania kurii diecezjalnej, a także poszczególnych jej wydziałów. Określono obowiązki księży dziekanów, a także formy współpracy pomiędzy parafiami w dekanatach. Zwrócono uwagę na problemy z jakimi borykają się parafie: wyludnianie wsi, migracja do miast, starzenie się społeczeństwa wiejskiego, zanikanie autorytetów, konsumpcyjne nastawienie do życia, odchodzenie od tradycji, trudności życia i pracy zawodowej. Zalecono wprowadzenie nowej struktury jaką jest Rada Duszpasterska. Określono wymagania jakie powinny być stawiane organistom, katechetom i kościelnym, a także podkreślono konieczność ich wynagradzania za wykonywaną pracę.

8. Komisja do Spraw Duszpasterstwa Ogólnego

Prace komisji dotyczyły: kształtowania religijnej świadomości wiernych; pogłębienia życia sakramentalnego; troski o powiązanie wiary z życiem; posługi charytatywnej oraz budowania wspólnoty parafialnej. Oprócz grup formacyjnych dla dzieci i młodzieży podkreślono konieczność zwrócenia większej uwagi i organizację duszpasterstwa młodzieży akademickiej czy młodzieży pracującej. Polecono duszpasterzom objęcie troską tych młodych ludzi, którzy mieszkają w internatach czy hotelach robotniczych. Mówiono konieczności organizacji duszpasterstwa rolników i robotników, z uwzględnieniem szczególnych potrzeb i problemów tych grup społecznych. Zachęcano do angażowania jak największej liczby świeckich w działalność ruchów oraz wspólnot religijno-duszpasterskich np. Legion Maryi, Sodalicja Mariańska, Żywy Różaniec, Ruch Światło-Życie czy Neokatechumenat.

9. Komisja Koordynacyjno-Redakcyjna

 Tekst dokumentów

II Synodu Diecezji Lubelskiej -1985